Kognitivna teorija multimedijskog učenja je jedna od kognitivističkih teorija učenja koju je predstavio američki profesor psihologije Richard Mayer 90-ih godina. Ova teorija se bazira na teoriji kognitivnog opterećenja Johna Swellera posebno primjenjenoj na multimedijsko učenje, stoga ima mnoge sličnosti s njom. Osnovne pretpostavke Mayerove teorije su da ljudsko radno pamćenje ima dvije pod-komponente koje rade paralelno (vizualnu i verbalnu/akustičnu) i da učenje može biti uspješnije ako se oba ova kanala obrade podataka koriste u isto vrijeme.

Mayerova teorija se bazira na tri pretpostavke koje sugeriraju kognitivna istraživanja ¹⁾²⁾:

1. Pretpostavka o dva kanala - Verbalni i vizualni kanali (slični onome što je Baddeley nazvao fonološka petlja i vizualno-prostorni blok za skiciranje³⁾) u našem radnom pamćenju su odvojeni i mogu se koristiti za za obradu informacija istovremeno te na taj način poboljšati proces učenja. Ideju o modelu radnog pamćenja sa više pod-komponenti prvi su predstavili Alan Baddeley i Graham Hitch 1974. godine⁴⁾ , a zatim Baddeley reviziju 1992. godine⁵⁾. Ovi nalazi su kasnije bili uključeni u Teoriju dvostrukog kodiranja Allana Paivioa⁶⁾ te kasnije Mayera i njegovih kolega.
2. Pretpostavka o ograničenom kapacitetu - Kako je Millerova Teorija obrade informcija pokazala, ovi kanali su ograničenog kapaciteta⁷⁾ i ograničenog vremena trajanja⁸⁾ zadražavanja informacija. Stoga, previše informacija može uzrokovati kognitivno preopterećenje.⁹⁾
3. Pretpostavka o aktivnoj obradi - Učenje je aktivni proces prikupljanja, organiziranja i integriranja novih informacija¹⁰⁾. U ovoj definiciji se može primjetiti sličnost sa konstruktivističkim učenjem.

Zajedno sa teorijom kognitivnog opterećenja, koja nudi detaljniji opis tipova kognitivnog opterećenja i moguće uzroke kognitivnog preopterećenja, spomenute pretpostavke kognitivne teorije multimedijskog učenja tvore okvir i teorijsku osnovu mnogih suvremenih istraživanja učenja. Ovo istraživanje ima uglavnom dva cilja:

• upotrebu oba kanala obrade podataka, i
• upravljanje kognitivnim optrećenjem i kognitivnim preopterećenjem.

Rezultati istraživanja su otkrili nekoliko takozvanih načela i učinaka koji opisuju različite fenomene povezane sa učenjem, nastavnim pomagalima, i načinima smanjena kognitivnog optrećenja.

Kao što je spomenuto, istraživanja u okvirima kognitivne teorije multimedijskog učenja i teorije kognitivnog optrećenja su otkrila mnoga načela i učinke koje su predstavili Sweller¹¹⁾, Mayer¹²⁾ i mnoštvo drugih istraživača. Jednostavno rečeno, ova načela i učinci sugeriraju da učenici učenje bolje:

• iz riječi i slika nego samo iz riječi,
• iz animacije i pripovijedanja zajedno, a ne samo iz animacije ili pripovijedanja ili prikazanog teksta na ekranu,
• kada su riječi i s njima povezane slike izloženi blizu, a ne daleko jedni od drugih na stranici ili ekranu,
• kada su riječi i s njima povezane slike prezentirani istovremeno, a ne jedni iza drugih,
• kada su dodatni interesantni, ali irelevantni materijali isključeni, a ne uključeni,
• kada su važne informacije u materijalima za učenje označene ili naglašene,
• kada su animacije ili teskt podijeljeni u manje dijelove,
• kada su prezentirani sa rješenim primjerima prije nego što zadatak pokušaju riješiti samostalno,
• kada se od njih zatraži da objasne korak u postupku,
• kada savladavaju složene materijale u suradnji sa drugih učenicima,
• kada se njihovo prethodno znanje aktivira prije učenja novog materijala, te
• kada prime količinu navođenja u skladu sa njihovim stupnjem znanja.

Svi navedeni učinci oblika prezentacije su jači za učenike sa manje predznanja, nego za one s više predznanja, te za one koji imaju bolje vizualne sposobnosti za razliku od onih sa slabijim vizualnim sposobnostima.

Međutim, svi navedeni prijedlozi za učinkovitije učenje moraju se primjenjivati sa oprezom, jer je učenje u stvarnom životu složenije od laboratorijskih uvjeta. Za više detalja i rezultate istraživanja za svaki od navedenih prijedloga posjetite stranicu sa načelima i učnicima.

Kognitivna teorija multimedijskog učenja je podvrgnuta jedankim kritikama kao i teorija kognitivnog opterećenja obzirom da je ona njen dodatak.

• Kognitivna teorija multimedijskog učenja, teorija dvostrukog kodiranja, vizualni i verbalni/akustični kanal
• Richard Mayer

Mayer, Richard E. Multimédia learning. Cambridge University Press, 2001.

Mayer, R. E, J. Heiser and S. Lonn. Cognitive constraints on multimedia learning: When presenting more material results in less understanding. Journal of Educational Psychology 93, no. 1: 187–198. 2001.

Baddeley, Alan D. Is Working Memory Still Working? European Psychologist 7, no. 2: 85-97. July 2002.

Moreno, R., and Mayer, Richard E. Cognitive Principles of Multimedia Learning: The Role of Modality and Contiguity. Journal of Educational Psychology 91, no. 2: p358-368. June 1999.

Mayer, R. E, and V. K Sims. For whom is a picture worth a thousand words? Extensions of a dual-coding theory of multimedia learning. Journal of educational psychology 86: 389–389. 1994.

Mayer, R. E. Cognitive Theory of Multimedia Learning. Psychology of Learning and Motivation 41: 85–139. 2002.

Mateljan, V., Širanović, Ž. i Širanović, Ž. Načela oblikovanja edukativnog multimedijskog sadržaja u online sinkronom Web okruženju. The Future of Information Sciences INFuture2007: Digital Information and Heritage: 483-492. 2007.